Cô học trò H’Truyên H’Long ở xã Yang Mao, H.Krông Bông, tỉnh Đắk Lắk không chỉ học giỏi mà còn đoạt giải quốc gia về sáng chế…

Thầy Y Sang Niê là Hiệu trưởng Trường THCS Yang Mao, nơi H’Truyên theo học, sốt sắng đưa tôi đến nhà cô học trò “cưng” ở buôn Kiều. Chiều muộn, H’Truyên cũng từ rẫy đeo gùi về đến nhà. Cô bé người M’Nông với đôi mắt to tròn, đen láy, lễ phép mời chúng tôi vào căn nhà rộng chừng 10 m2, trống huơ trống hoác.

Thầy Y Sang Niê cho biết: Gia đình của H’Truyên là hộ nghèo, hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Bố mẹ em có vài sào đất trồng hoa màu nên không nuôi được 5 miệng ăn. Đi học nhưng H’Truyên còn phải thường xuyên đi kiếm củi, làm cỏ lúa, đào sắn, giữ bò… giúp bố mẹ. Mấy lần cô học trò nghèo bỏ học nhưng giáo viên chủ nhiệm luôn động viên em tiếp tục đến trường.

H’Truyên thật thà tâm sự với đôi mắt đượm buồn: “Nhà cháu quanh năm ăn không đủ no. Bữa ăn có thịt cá chỉ là giấc mơ thôi. Lâu lâu bố kiếm được ít cá suối, còn món thường xuyên ăn với cơm là lá sắn xào với dầu. Cháu thèm được ăn một tô bún lắm”.

Thầy Y Sang Niê cho biết thêm: “Nhiều năm rồi, H’Truyên phải đi nhờ xe đạp của bạn để đến trường. Năm nay, nhà em mới có điện và góc học tập của em là nền nhà”. Nghèo khó như vậy, nhưng suốt từ lớp 1 đến lớp 9, H’Truyên luôn là học sinh giỏi hoặc tiên tiến. Đặc biệt, trong Cuộc thi khoa học, kỹ thuật cấp quốc gia dành cho học sinh trung học được tổ chức vào tháng 3.2018 tại TP.Đà Lạt, H’Truyên H’Long đã xuất sắc đoạt giải nhì. Sản phẩm dự thi của cô học trò nghèo này mang tên dự án “Điều hòa nhiệt độ nhà ở bằng phương pháp tiếp đất và thông khí”.

Ý tưởng thực hiện dự án của H’Truyên bắt nguồn từ mơ ước muốn giúp bà con nghèo sống trong những căn nhà cực nhỏ luôn nóng hừng hực vào mùa hè và lạnh lẽo vào mùa đông có được thiết bị thay thế máy điều hòa vừa rẻ tiền, vừa tiết kiệm điện.

Ngồi ngay trên nền nhà, H’Truyên vẽ ra rồi thuyết minh cho tôi về dự án đoạt giải của mình. Đó là hệ thống điều hòa nhiệt độ nhà ở bằng phương pháp tiếp đất và thông khí. Hệ thống điều hòa này tận dụng nhiệt ở tầng đất sâu 2 m để làm mát hoặc làm ấm cho ngôi nhà. Để lấy được không khí đã làm mát hoặc đã làm ấm thì sử dụng hệ thống ống chôn dưới đất, kết hợp việc lưu thông khí bằng quạt hút. Quạt hút, ống thoát khí sử dụng năng lượng mặt trời để giảm điện năng đến mức thấp nhất.

Mặc dù có năng khiếu vật lý, nhưng ước mơ của H’Truyên H’Long là trở thành bác sĩ để sau này chữa bệnh cho bà con nghèo ở địa phương, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số.